Suy nghĩ về chặng đường ngồi trên ghế nhà trường

Updated: at 09:20 PM (20 min read) Suggest Changes

Ngày 16/02/2025.

Hôm nay, tôi cùng lớp vừa chụp kỷ yếu trong một ngày mưa gió. Ba năm cấp ba trôi qua nhanh đến mức tôi vẫn chưa kịp nhận ra rằng chỉ còn ba tháng nữa thôi, mỗi người sẽ bước trên một con đường riêng. Ngồi nhìn lại, tôi chợt nhận ra mình đã thay đổi nhiều như thế nào so với ngày đầu tiên bước vào ngôi trường này.

Ba năm qua là một hành trình với đủ mọi cung bậc cảm xúc—từ những khoảnh khắc vui vẻ, bùng nổ cho đến những lúc buồn bã, bất lực. Tôi đã đi nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người, trải qua những thử thách mà trước đây tôi chưa từng nghĩ đến. Và chính những điều đó đã dạy tôi không chỉ về kiến thức, kỹ thuật, mà còn về cách giao tiếp, cách xử lý vấn đề, cách hiểu và trân trọng những người xung quanh

Muốn biết thì phải hỏi

Không ai có thể hiểu biết về mọi thứ, kể cả đến các mô hình trí tuệ nhân tạo hiện tại, việc hỏi-đáp với người khác về một vấn đề nào đó tưởng chừng là đơn giản, nhưng để hiệu quả thì không phải điều dễ dàng. Khi tôi muốn tìm hiểu về cuộc thi hoặc các bài đăng trên mạng xã hội, tôi thường nhắn tin nhắn với câu mở đầu: “Anh/chị ơi, em có câu hỏi …?”, nhưng có rất ít người hồi đáp, tôi bắt đầu nghĩ lại về khi mình được nhắn gì đó qua facebook, nếu ai đó chỉ nhắn một câu kiểu: “bạn đang rảnh không…” thì tôi sẽ không trả lời. Một người anh tôi quen đã chỉ tôi một số cách như sau:

Tại sao cần chia sẻ rõ rằng: vấn đề hiện tại là gì, đã thử các cách nào ? Tôi đã đọc được về quy tắc 10 phút trong lập trình, khi gặp lỗi đừng lập tức hỏi người khác ngay, hay tìm trên google; hãy nhìn lại những gì mình đã làm, các lỗi đơn giản có thể chỉ là lỗi logic hoặc thiếu dấu chấm phẩy. Hãy dành 10 phút để tìm vấn đề, thử các cách khác nhau và ghi chú lại. Để khi bạn hỏi người khác và trình bày rõ lại, thứ nhất họ sẽ có cái nhìn toàn cảnh về vấn đề bạn gặp phải, thứ hai là tiết kiệm được thời gian cho cả hai bên vì không phải suy nghĩ theo hướng bạn đã thử trước.

Tóm lại, muốn tìm hiểu hay tự học gì đó:

Hãy chủ động

Nhìn lại ba năm cấp ba, tôi nhận ra rằng những cơ hội, những người thầy, và cả những mối quan hệ quý giá đến với tôi không chỉ nhờ may mắn. Ban đầu, tôi cũng từng nghĩ rằng những người giỏi thường tự nhiên có được sự giúp đỡ, còn tôi chỉ là một học sinh bình thường, chẳng có gì đặc biệt. Nhưng khi dần bước ra khỏi vùng an toàn, tôi hiểu rằng: sự chủ động mới là chìa khóa mở ra cánh cửa mà trước đây tôi nghĩ mình không thể chạm tới.

Chủ động tìm kiếm cơ hội

Trong quá trình học tập, tôi đã nhận được sự giúp đỡ từ rất nhiều người—từ bạn bè, thầy cô cho đến những người mà tôi chưa từng nghĩ mình sẽ có cơ hội gặp gỡ. Nhưng tất cả bắt đầu từ một hành động nhỏ: dám hỏi. Tôi học cách đặt vấn đề đúng cách, gửi email cho những chuyên gia trong ngành mà tôi ngưỡng mộ, mạnh dạn xin thư giới thiệu từ thầy cô. Điều tuyệt vời là khi tôi chủ động, thế giới cũng chủ động đáp lại tôi. Cơ hội chưa bao giờ tự đến—chúng ta phải tìm kiếm và nắm bắt nó.

Chủ động trong tình yêu và cảm xúc

Sự chủ động không chỉ giới hạn trong học tập hay sự nghiệp. Tôi đã mất rất lâu để hiểu rằng, trong các mối quan hệ, không ai có thể biết được suy nghĩ của bạn nếu bạn không nói ra. Tôi từng giữ những tình cảm của mình trong im lặng, sợ bị từ chối, sợ làm mất đi sự cân bằng vốn có. Mãi đến năm lớp 12, tôi mới có đủ dũng khí để nói ra mong muốn của mình với một người. Câu chuyện ấy không kéo dài lâu, nhưng điều quan trọng là tôi đã dám bước qua sự lo lắng và mặc cảm của chính mình. Ít nhất, tôi đã không để bản thân nuối tiếc vì những điều chưa từng được nói.

Tôi không còn tin vào may mắn theo cách mà trước đây tôi từng nghĩ. Mọi điều xảy ra đều có lý do, và đôi khi, lý do đó chỉ đơn giản là chúng ta đã chủ động bước lên và nắm lấy điều mình muốn.

You miss 100% of the shots you don’t take.” – Wayne Gretzky (Bạn sẽ bỏ lỡ 100% cơ hội nếu không dám thử.)

Không Phải Ai Cũng Muốn Những Điều Giống Nhau

Tôi luôn tò mò về mọi thứ xung quanh. Bất cứ khi nào có điều gì mới lạ, tôi lại lao vào tìm hiểu, đọc, thử nghiệm, rồi say sưa chia sẻ lại với bạn bè. Khi ai đó hỏi tôi một vấn đề, tôi sẵn sàng trả lời thật chi tiết, thậm chí còn gửi cả tài liệu hướng dẫn để họ có thể tự mình tìm hiểu sâu hơn.

Nhưng rồi tôi nhận ra một điều: hầu hết mọi người dừng lại ngay sau khi nhận được câu trả lời. Những hướng dẫn tôi gửi đi gần như không được động đến. Tôi từng thắc mắc tại sao họ không tiếp tục, tại sao họ không tò mò như tôi. Nếu họ đã quan tâm đến điều đó, sao lại không chịu đầu tư thời gian để hiểu thêm?

Khi bản thân bị cuốn vào vòng xoáy của chính mình

Rồi những cuộc thi, những thử thách cứ nối tiếp nhau. Tôi cứ lao về phía trước, không cho phép mình dừng lại, không cho phép mình chậm hơn người khác. Nhưng rồi đến một ngày, tôi nhận ra mình đang kiệt sức.

Tôi không thể ngừng suy nghĩ, không thể để đầu óc mình trống rỗng dù chỉ một lúc. Tôi ước gì mình có thể tự do vui chơi như những người bạn khác, có thể tận hưởng những khoảnh khắc vô tư, không phải lúc nào cũng bị áp lực đè nặng. Nhưng ngay cả khi muốn nghỉ ngơi, tôi vẫn không thể dành ra hai tiếng trọn vẹn để xem một bộ phim, không thể ngủ quá 7h sáng dù tối qua có thức khuya. Tôi sợ rằng nếu mình dừng lại, mình sẽ bỏ lỡ điều gì đó quan trọng.

Chấp nhận sự khác biệt

Chỉ khi ấy, tôi mới thực sự hiểu ra: không phải ai cũng muốn điều giống như tôi.
Mỗi người có một con đường riêng, và họ chọn nó vì nó mang lại cho họ niềm vui, sự yên bình. Không phải ai cũng muốn lao vào khám phá, học hỏi không ngừng. Có những người chỉ đơn giản muốn tận hưởng cuộc sống theo cách của họ—và điều đó không có gì sai cả.

Tôi nhận ra rằng tôn trọng sự lựa chọn của người khác quan trọng hơn việc cố gắng thuyết phục họ đi theo con đường của mình.

Tôi học cách chấp nhận rằng mỗi người có một nhịp điệu riêng trong cuộc sống. Không cần ai phải giống ai, không ai giỏi hơn hay kém hơn chỉ vì lựa chọn khác nhau. Quan trọng là họ cảm thấy hạnh phúc với con đường mình đi.

Everyone has their own path to walk, and no one’s journey is more valid than another’s.” (Mỗi người có một con đường riêng để đi, và không có hành trình nào giá trị hơn hành trình nào.)

Xây dựng mạng lưới quan hệ

Khi tham gia phỏng vấn vào Đại học VinUni, tôi nhận được một câu hỏi từ giáo sư: “Các cuộc thi hay hoạt động em tham gia, ai đã hướng dẫn hay giới thiệu cho em?” Không cần suy nghĩ, tôi trả lời ngay: “My networking.” Và đúng là như vậy.

Hầu hết những cơ hội mà tôi có được đều đến từ mạng lưới quan hệ—từ anh chị, bạn bè hoặc thậm chí từ những gợi ý tình cờ trên Facebook. Tôi nhớ lần đầu tiên được một người anh trong lớp Web Development giới thiệu về Vietnam Robotics Challenge (VRC). Đó cũng là cột mốc đưa tôi đến với thế giới robot. Khi Team Vietnam—một trong những đơn vị tổ chức cuộc thi—mở đơn tuyển thành viên, tôi đã cặm cụi trả lời hàng loạt câu hỏi. Đọc lại, tôi thấy suy nghĩ của mình lúc đó thật ngây ngô. Nhưng điều quan trọng là, từ những cơ hội tưởng chừng nhỏ bé ấy, tôi đã có những trải nghiệm quý giá: làm việc nhóm, đóng góp cho cộng đồng, và đặc biệt, xây dựng một mạng lưới kết nối rộng lớn. Những người bạn trong giới robotics không chỉ giúp đỡ tôi trong các cuộc thi mà còn định hướng và truyền cảm hứng cho tôi trên con đường vào đại học. Những lời khuyên từ các anh chị ở Pháp, Việt Nam, Singapore đã giúp tôi nhận ra một điều: “Lựa chọn quan trọng hơn nỗ lực.”

Sang học kỳ hai lớp 11, Facebook lại một lần nữa trở thành “người kết nối” khi đề xuất Trường hè Toán và Khoa học (MASSP). Đề bài đầu vào chứa đầy những khái niệm toán học mà tôi chưa từng nghe đến. Nhưng chính cảm giác “mình không biết gì cả” lại kích thích tôi khám phá. Tôi dành thời gian nghiên cứu toán cao cấp, tìm hiểu về AI, và theo dõi những trang chia sẻ kiến thức như ProtonX, AI Vietnam. Nhờ đó, khi bước vào buổi phỏng vấn, anh Đức hỏi tôi về Transformer, và tôi đã đủ tự tin trả lời, đơn giản vì đã từng nghe về nó trong một bài giảng trên YouTube.

Đến với trường hè, tôi thấy mình như lạc vào một thế giới khác. Hầu hết mọi người đều đến từ các trường chuyên, có thành tích quốc gia, và làm toán chẳng cần đến nháp. Ban đầu, tôi hoài nghi bản thân: Mình có thực sự phù hợp ở đây không? Nhưng rồi tôi nhận ra, ở MASSP, điều quan trọng không phải là điểm số mà là sự nỗ lực. Tôi làm quen với hai chị từ Phú Yên, cũng từng tham gia cuộc thi robotics và nhận ra rằng dù đi đâu, tôi vẫn có thể tìm thấy những người có chung niềm đam mê. Qua những buổi thảo luận, làm việc nhóm, bonding vào buổi tối, tôi thấy mình học được gì đó từ họ. Không biết từ khi nào tôi có thể xây dựng mối quan hệ với họ, một mentor đã nói là nhờ tinh thần cầu tiến cũng như tính kết nối với mọi người.

Cảm ơn anh Đức, anh Nghi, anh Nghiêm và các anh chị tại MASSP đã giúp tôi mở rộng tư duy và kiến thức. Cảm ơn hai chị Tiên đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong quá trình nộp đơn vào đại học. Hơn tất cả, tôi nhận ra rằng, cơ hội không tự nhiên đến—chúng ta phải tìm kiếm, kết nối, và tận dụng chúng.

Đâu mới thực sự quan trọng hơn: Lựa chọn hay nỗ lực >

Các bạn có bao giờ thấy rằng trong lớp, trong một môi trường có những người cho dù chúng ta học chăm chỉ như thế nào cũng không thể theo kịp họ. Khi làm một bài toán, nếu chọn đúng hướng từ đầu thì sẽ tiết kiệm được thời gian và ngược lại mọi thứ dường như đi vào ngõ cụt. Chúng ta đánh giá các lựa chọn đúng hay sai dựa vào kết quả. Tuy nhiên làm sao để đánh giá khi chúng chưa có kết quả, liệu có nên dựa vào cảm tính?

Lựa chọn quan trọng hơn nỗ lưc - không sai

Mình hoàn toàn đồng ý với điều này. Khi nhìn lại chặng đường đã qua, những ngã rẽ mà mình từng chọn, mình cảm thấy thật “may mắn” vì đã có những quyết định đúng đắn. So với những người vẫn đang loay hoay tìm định hướng, mình nhận ra rằng, việc đưa ra lựa chọn phù hợp từ sớm đã giúp mình đi nhanh hơn rất nhiều.

Nhưng khi đã đi qua hành trình ấy, khi có cơ hội nhìn lại, mình hiểu rằng:

Bất kể lựa chọn nào, vào thời điểm đó, nó vẫn là lựa chọn đúng.

Vì sao ư? Bởi mỗi quyết định chúng ta đưa ra đều dựa trên những phân tích, suy nghĩ và trải nghiệm của chính mình tại thời điểm đó. Không có con đường nào tự nhiên mà xuất hiện – mọi lối đi đều là kết quả của sự cân nhắc. Điều quan trọng không phải là đúng hay sai, mà là ở khoảnh khắc ấy, đó chính là con đường phù hợp nhất với bản thân mình.

Làm thế nào để đánh giá một lựa chọn là đúng?

Mình chưa có nhiều thời gian để tìm hiểu xem liệu có nghiên cứu nào trả lời chính xác câu hỏi này hay không. Nhưng từ những gì đã đọc được và trải nghiệm cá nhân, mình có thể tạm đúc kết như sau:

Một lựa chọn thường được xem là đúng khi nó giúp ta đạt được kết quả mong muốn, có thể là một mục tiêu cụ thể hoặc chỉ đơn thuần là cảm giác hài lòng, sự trưởng thành về mặt tinh thần. Tuy nhiên, không phải mục tiêu nào cũng có thể đạt được trong thời gian ngắn. Có những đích đến chỉ cần vài tháng, nhưng cũng có những hành trình kéo dài nhiều năm, thậm chí là cả đời.

Vậy làm sao để biết quyết định của mình có đúng hay không, khi mà ta vẫn chưa chạm đến đích cuối cùng?

Trên hành trình theo đuổi mục tiêu, sẽ luôn có những biến số không thể lường trước. Điều này khiến con đường ta đi đôi khi khác xa so với kế hoạch ban đầu. Hơn nữa, do sự gặp gỡ, trải nghiệm của mỗi người là khác nhau, mục tiêu của chúng ta cũng có thể thay đổi theo thời gian.

Lớp 10, mình đặt mục tiêu trở thành học sinh giỏi quốc gia và thi vào Bách Khoa, vì tin rằng đó là con đường ngắn nhất để đến với một ngôi trường hàng đầu.
Lớp 12, mình lại có một hướng đi khác – một con đường mang lại nhiều sự tự do và phù hợp hơn với chính mình.

Chúng ta có thể liên tục điều chỉnh mục tiêu, thậm chí thay đổi hoàn toàn định hướng ban đầu. Vậy, nếu một mục tiêu chưa đạt được mà bị thay thế bằng một mục tiêu mới, thì những lựa chọn trước đó có phải là sai lầm không?

Theo mình, không hề.

Ngay cả khi mục tiêu ban đầu bị lược bỏ, hành trình đã đi qua vẫn có giá trị. Những trải nghiệm, bài học từ các quyết định trước đó chính là tiền đề giúp ta xác định một con đường mới phù hợp hơn.

Điều quan trọng là mỗi lựa chọn tại thời điểm đó đều xuất phát từ sự suy nghĩ và nỗ lực chân thành của chính mình. Chúng ta chỉ thực sự sai khi ngừng học hỏi từ những quyết định ấy.

Điều gì mới thực sự quan trọng?

Cuộc đời đầy rẫy những biến số không thể đoán trước. Vì vậy, đích đến của mỗi giai đoạn có thể thay đổi – ngay cả khi ta chưa thực sự chạm tới. Khi mục tiêu thay đổi, những quyết định cũ đôi khi trở nên không liên quan, tạo cảm giác “uổng phí” và dẫn đến sự tiếc nuối.

Làm sao để không cảm thấy phí hoài chặng đường đã qua? Và khi chưa đạt được mục tiêu, làm thế nào để đánh giá quyết định của bản thân là đúng hay sai? Nếu cứ mãi cân đo đong đếm, liệu có khi nào chính điều đó lại trở thành sự lãng phí thời gian?

👉 Linh hoạt thích nghi mới là yếu tố giúp bạn chiến thắng.

Mình từng học lập trình web và robotics với mục tiêu ban đầu là khám phá các lĩnh vực trong ngành CNTT để tìm ra chuyên ngành phù hợp. Khi chuyển sang AI, mình từng nghĩ những kiến thức trước đó không còn liên quan. Nhưng rồi mình nhận ra: một kỹ sư AI không chỉ xây dựng mô hình mà còn cần triển khai ứng dụng AI đến người dùng. Những kỹ năng lập trình và phát triển phần mềm trước đây đã trở thành nền tảng vững chắc, giúp mình kết nối mọi thứ một cách logic.

Chúng ta hoàn toàn có thể tận dụng những gì thuộc về mục tiêu, lựa chọn cũ – từ kiến thức, kỹ năng, trải nghiệm đến mối quan hệ – để hỗ trợ cho con đường mới.

Mình từng có một giai đoạn chững lại, vì yêu. Nếu khi đó không yêu, hoặc vẫn giữ sự tập trung cao độ vào học hành, có lẽ mình đã tiến xa hơn bây giờ. Nhưng mình không hối tiếc. Khoảng thời gian đó đã cho mình những kỷ niệm đáng giá và những bài học mà sớm muộn gì mình cũng cần học. Quan trọng là, sau tất cả, mình vẫn trở lại đường đua và tiếp tục chinh phục mục tiêu của mình.

Quan điểm của mình là: Cứ đi rồi sẽ tới. Đường đời không phải lúc nào cũng thẳng tắp, nhưng dù đi đường vòng, bạn vẫn có thể đến đích. Quan trọng là bạn biết cách linh hoạt – vì chỉ cần vậy, thì đi đâu cũng sẽ tìm thấy lối đi cho riêng mình.

Hãy Bước Ra Khỏi Vùng An Toàn

Chúng ta thường cảm thấy an toàn khi ở trong vùng quen thuộc của mình. Nhưng cũng chính sự an toàn ấy khiến nhiều người lo lắng khi phải đối mặt với thay đổi, thất bại, phán xét hay những áp lực vô hình khác. Khi bước ra khỏi đó, ai cũng sẽ có lúc chột dạ, muốn quay lại con đường dễ dàng hơn. Nhưng nếu cứ mãi đứng yên, liệu chúng ta có thực sự sống hết mình?

Ba năm cấp ba – Những bước ngoặt không ngờ tới

Cấp ba thực sự rất khác so với những gì tôi từng tưởng tượng. Ban đầu, tôi nghĩ mình sẽ đi theo một lối mòn: học tập, thi cử, cố gắng có một bảng điểm đẹp. Nhưng rồi, mọi thứ thay đổi khi tôi quyết định thử sức với những điều mới.

Tôi đã tìm ra đam mê của mình—công nghệ và STEM. Tôi được giới thiệu về FIRST Global Team Vietnam và được chọn vào đội. Có thể nói đây là bước ngoặt lớn nhất trong thời đi học. Lần đầu tiên tôi xa bố mẹ 1 tháng, sinh sống và làm việc với 10 người từ những trường khác. Dù có nhiều khó khăn, bất lực đến bật khóc nhưng những gì tôi nhận được cũng rất xứng đáng. Nếu không dám thử, có lẽ tôi vẫn sẽ nghĩ rằng mình chỉ là một học sinh bình thường, không có gì đặc biệt.

Mở rộng giới hạn bản thân

Việc dám bước ra khỏi vùng an toàn không chỉ giúp tôi tìm ra đam mê, mà còn giúp tôi học được nhiều kỹ năng mới. Tôi bắt đầu biết lập kế hoạch, làm việc nhóm, tổ chức sự kiện, thậm chí đứng trước đám đông để chia sẻ về những gì mình biết. Những điều mà trước đây tôi nghĩ mình không thể làm, giờ lại trở thành một phần trong cuộc sống của tôi.

Tìm niềm vui trong thử thách

Mỗi cuộc thi, mỗi thử thách tôi tham gia không chỉ là một bài kiểm tra về kiến thức, mà còn là một hành trình mang đến những trải nghiệm tuyệt vời. Tôi có thêm những người bạn cùng đam mê, những khoảnh khắc đáng nhớ, những bài học quý giá. Nếu không dám thử, có lẽ tôi đã bỏ lỡ tất cả những điều tuyệt vời đó.

Bước ra khỏi vùng an toàn không dễ dàng, nhưng nó xứng đáng. Cuộc sống trở nên thú vị hơn khi ta chấp nhận thử thách, sẵn sàng học hỏi và không ngừng phát triển.

A comfort zone is a beautiful place, but nothing ever grows there.” (Vùng an toàn là một nơi đẹp đẽ, nhưng chẳng có gì phát triển ở đó.)

Kết Lại – Hành Trình Của Riêng Tôi

Ba năm cấp ba không chỉ là những tháng ngày học tập, mà còn là hành trình khám phá và trưởng thành. Tôi đã tìm thấy đam mê của mình, học cách chủ động, đối diện với nỗi sợ, dám thử thách bản thân và trân trọng những người, những khoảnh khắc đã cùng tôi đi qua chặng đường ấy.

Tôi hiểu rằng mỗi người có một con đường riêng, một cách sống riêng. Không ai bắt buộc phải giống ai, không có lựa chọn nào là đúng hay sai tuyệt đối—quan trọng là chúng ta có đủ dũng khí để theo đuổi điều mình thực sự mong muốn.

Dù chặng đường phía trước còn nhiều điều chưa biết, nhưng tôi tin rằng chỉ cần tiếp tục bước đi, tôi sẽ tìm thấy những điều xứng đáng. Và nếu bạn đang do dự trước một quyết định nào đó, hãy nhớ rằng:

If it scares you, it might be a good thing to try. (Nếu điều đó khiến bạn sợ hãi, có lẽ bạn nên thử.)

Tôi đang suy nghĩ thêm điều gì đó nhưng giờ có tiếng gà gáy rồi, cả đêm nhìn lại chưa đủ thì sẽ có đêm thứ hai. Hi vọng tôi sẽ nhận được những chia sẻ của các bạn dưới phần comment hoặc IB trực tiếp cho tôi!

Next Post
Những người bạn đã dạy tôi nhiều hơn sách vở